Trias Materialica

Stap 1: Vermijden van materialen

Stap 2: Vermijden van nieuwe materialen

Stap 3: Gebruiken van hernieuwbare grondstoffen

Bron figuur: Groothuis Bouwgroep

1. Hoe beperk je de vraag naar nieuwe grondstoffen?

Een eerste stap in toekomstgericht bouwen is het minimaliseren van materiaalgebruik.
Belangrijke acties:

• Bouw niet groter dan nodig, zo gebruik je automatisch minder grondstoffen.
• Ontwerp compact en efficiënt, zodat elke m² maximaal rendeert.

Waarom dit werkt:

Minder materiaal = minder CO₂-impact en minder toekomstige afvalstromen.

2. Hoe kan je reststromen hergebruiken en afval beperken?

Toekomstgericht bouwen betekent ook dat je bestaande materialen waarde geeft.
Mogelijkheden:

• Gebruik bouwmaterialen uit recyclagestromen (bv. isolatie uit gerecycleerde vezels, raamprofielen uit gerecycleerd aluminium of PVC) of geef materialen een tweede leven. Je kan eenvoudig tweedehands bouwmaterialen zoeken via een lokale materialenbank of via opalis.be .
• Kies voor producten die makkelijk opnieuw gebruikt kunnen worden.
• Vermijd samengestelde materialen die moeilijk te scheiden zijn (zie puntje 4 Circulair bouwen).

Belangrijk idee:

Reststromen worden opnieuw grondstoffen, zodat je minder nieuwe materialen nodig hebt.

3. Hoe vul je de resterende materiaalbehoefte duurzaam in?

Wanneer je na stappen 1 en 2 nog materialen nodig hebt, kies je best voor duurzame, hernieuwbare of biogebaseerde opties.
Let vooral op:

• Hernieuwbare grondstoffen (bv. hout uit duurzaam bosbeheer).
• Biogebaseerde materialen die biodegradeerbaar of composteerbaar zijn.
• Materialen met een lage milieu-impact. Dit kan je architect nagaan met behulp van de TOTEM-tool.
• Materialen zonder synthetische of schadelijke toevoegingen, zodat ze aan het einde van hun levensduur veilig kunnen terugkeren in de cyclus.

4. Wat betekent circulair bouwen in de praktijk?

Circulair bouwen is de kern van toekomstgericht bouwen. Het omvat drie belangrijke principes:

• Veranderingsgericht ontwerpen
• Waardebehoud
• Afval voorkomen / selectieve sloop

Hoe werkt veranderingsgericht ontwerpen?

Veranderingsgericht bouwen houdt rekening met zowel de huidige als de toekomstige noden.
Dit betekent:

• Gebouwen die aanpasbaar zijn zonder grote ingrepen.
• Ruimtes die meegroeien met veranderende woon- en leefbehoeften.
• Minder verspilling doordat onderdelen eenvoudiger te demonteren, verplaatsen of vervangen zijn.

Meer detail vind je hierover in de Bouwcatalogus veranderingsgericht bouwen van OVAM.

Wat houdt de circulaire economie in?

Een circulaire economie zorgt ervoor dat materialen zo lang mogelijk waardevol blijven:

• Ze worden hersteld, hergebruikt, upgradebaar en makkelijk demonteerbaar.
• Ze hebben een hoge tweedehandswaarde.
• Ze zijn recycleerbaar, biogebaseerd of afbreekbaar na gebruik. Hierbij is het belangrijk dat de waarde behouden blijft bij het recycleren, bv. een aluminium raamprofiel wordt opnieuw een aluminium raamprofiel (en geen frisdrankblikje).

Beter voorkomen dan genezen

Vermijd gemengde afvalstromen door een selectieve afbraak. Hierbij demonteer en bewaar je materialen die hergebruikt kunnen worden (op je eigen werf of een andere) zorgvuldig, en je sorteert materialen die niet opnieuw gebruikt kunnen worden afzonderlijk. Zo kunnen deze hoogwaardig gerecycleerd worden.

Met een materialenpaspoort kan je alle materialen in een gebouw documenteren, wat een selectieve sloop mogelijk maakt. Voordelen:

• Je weet exact waar welke materialen gebruikt zijn.
• Materialen kunnen later hergebruikt worden in plaats van afval te worden.
• Dit ondersteunt een circulaire levenscyclus van je woning.

5. Waarom gaat toekomstgericht bouwen niet alleen over wélke materialen je kiest, maar ook hoe je ze toepast?

De toepassing van materialen is minstens even belangrijk als hun samenstelling.
Let op:

• Demonteerbaarheid: onderdelen moeten uit elkaar te halen zijn. Zo kan je ze steeds opnieuw hergebruiken zonder ze te beschadigen.
• Verplaatsbaarheid: maak elementen die makkelijk te verhuizen, hergebruiken of aanpassen zijn.
• Beperkte ingrepen bij wijzigende behoeften: zo blijft de milieu-impact laag.

Kernidee:

Een toekomstgericht gebouw is een flexibel gebouw dat meegroeit met zijn gebruikers én zijn omgeving.