Wat is een sarkingdak?

Traditioneel isoleer je een hellend dak via de binnenzijde tussen de kepers en gordingen of tussen de spanten. Maar om allerlei redenen kan het aangewezen zijn om bovenop de draagstructuur te isoleren. Zo’n opbouw noemen we een sarkingdak. De opbouw ervan is gelijkaardig aan de klassieke manier van isoleren, de volgorde van aanpak is evenwel anders en de detaillering specifiek.

De opbouw van een sarkingdak (van binnen naar buiten):

gording – binnenafwerking – soepele isolatie tussen kepers – luchtdicht dampscherm – vormvaste isolatieplaten in twee lagen – dampopen onderdak – tengellatten – panlatten – dakbedekking

Wanneer kies je voor een sarkingdak?

Een hellend dak kun je op verschillende manieren isoleren. Bij nieuwe daken kan de gewenste isolatiemethode mee bepalend zijn voor de keuze van de draagstructuur. Wil je je dak bijvoorbeeld isoleren met vlokken, dan is een draagstructuur uit houten I-liggers een logische keuze, waar je met een minimum aan onderbrekingen en in één beweging isolatiepakketten tot 40 cm kunt inblazen. Bij bestaande daken heb je die vrijheid niet en zullen het soort draagstructuur, de binnenafwerking, de aan- of afwezigheid van een onderdak, de staat van de dakbedekking en het al dan niet in gebruik zijn van de onderliggende ruimte vaak bepalend zijn voor de manier waarop geïsoleerd wordt. Bij hellende daken met een niet-asbesthoudend onderdak en dakbedekking, beide in goede staat, regendicht en niet meteen aan vervanging toe, is het plaatsen van isolatie via de binnenzijde vaak de meest economische oplossing. Wanneer het dak aan de binnenzijde is afgewerkt en/of de zolderruimte is in gebruik, bijvoorbeeld ingericht als slaapkamer, dan is isoleren langs binnen al minder evident omdat je de volledige binnenafwerking moet verwijderen. Ook spantendaken, en zeker in geval van complexe spantconstructies, zorgen ervoor dat het nauwkeurig luchtdicht afwerken van de isolatie (wat een absolute noodzaak is om inwendige condensatie te vermijden) via de binnenzijde niet eenvoudig is. In die gevallen is isoleren via de buitenzijde vaak de enige goede oplossing.

Tot slot is het ook vaak een logische keuze bij daken zonder onderdak en/of daken met asbesthoudende materialen, zeker als ze in slechte staat zijn. Een dak zonder onderdak is niet volledig regendicht en al helemaal niet winddicht. Zonder meer isolatie plaatsen tussen of onder de draagstructuur betekent een verhoogd risico op vochtproblemen (houtrot, vochtige isolatie enzovoort) en slechtere thermische prestaties door windspoeling. Een onderdak dat niet alleen de regendichting verzekert maar ook aflopend water afleidt naar de goten kan enkel via de buitenzijde geplaatst worden. De dakbedekking verwijderen en het onderdak via de buitenzijde plaatsen is noodzakelijk. Met sarkingdakisolatie vermijd je dat je daarna nog moet isoleren via de binnenzijde.

Meer informatie over onderdaken vind je in onze Bouwwiki: ‘Onder de pannen van mijn hellend dak zit geen onderdak. Kan ik mijn hellend dak isoleren?’ en ‘Waarop letten bij het plaatsen van een nieuw onderdak?’.

Het belang van een correcte opbouw

Wie bij Morgenbouwers al eens een cursus volgde of een individueel advies kreeg, mocht het wellicht al tot in den treure aanhoren: correct isoleren is veel meer dan het plaatsen van een dik isolatiepakket. Zo weinig mogelijk onderbrekingen in de isolatielaag, een perfect luchtdichte laag plaatsen aan de binnenzijde, de buitenkant regen- en winddicht afwerken, een juiste opeenvolging van materialen en de aanwezigheid van een goed werkend ventilatiesysteem zijn eveneens van wezenlijk belang om de thermische prestaties te optimaliseren en vochtproblemen te vermijden. Dat is bij het plaatsen van een sarkingdak niet anders, ook al durven sommige aannemers dat wel eens vergeten, als we mogen afgaan op de offertes die we geregeld doornemen. Offertes altijd goed nakijken, is dus de boodschap. Wat niet vermeld staat, betaal je niet maar wordt ook niet uitgevoerd.

Voorbereidende werken bij bestaande daken

Laat op voorhand controleren of de draagstructuur nog in goede staat is of verstevigd moet worden, bijvoorbeeld om na de werken het bijkomend gewicht van zonnepanelen te kunnen dragen. Wanneer stabiliteitswerken nodig zijn, ben je verplicht hiervoor beroep te doen op een architect.

Bij bestaande woningen met muren die niet of slechts beperkt geïsoleerd zijn (bijvoorbeeld muren met enkel spouwvulling) raden we aan om ter hoogte van alle vrijstaande voor-, achter- en zijgevels een dakoversteek te voorzien van minstens 30 centimeter. Dit laat toe om (later), zonder aanpassingen aan het dak, tot 26 centimeter buitenmuurisolatie te plaatsen. Ook schermt een dakoversteek de onderliggende muren af van de regen.

Bij een bestaand dak moeten eerst de dakbedekking, de panlatten en eventueel ook de tengellatten en het onderdak verwijderd worden. Dit is het ideale moment om ongebruikte schouwen minstens bovendaks te elimineren of nog in gebruik zijnde (gemetselde) schouwen te vervangen door kunststof pijpjes of inox enkel- of dubbelwandige schouwen, afhankelijk van het gebruik (ventilatie, rookgasafvoer…). Plan je nog andere werken, waarbij dakdoorvoeren noodzakelijk zijn, ga dan na of je ze nu al kunt plaatsen, om nadien de dakopbouw niet opnieuw te moeten doorboren.

Wat doe je met asbesthoudende materialen?

In gebouwen opgetrokken en/of gerenoveerd tussen 1945 en 2001 kan asbest aanwezig zijn. Bij (ver)bouwwerken uit de periode van 1955 tot 1985 is de kans het grootst. Bij renovatiewerken ben je als eigenaar verplicht om eenvoudig verwijderbare asbesttoepassingen weg te halen. Bij dakwerken geldt dit dus voor asbesthoudende onderdaken, dakbedekkingen en/of schouwpijpen. De materialen moeten gedemonteerd worden zonder ze te beschadigen. Voer je zelf als particuliere eigenaar de afbraakwerken uit, dan kan je met deze hechtgebonden asbest terecht op het containerpark. Laat je de werken uitvoeren door een aannemer, dan moeten de werknemers die het asbest verwijderen over een attest ‘eenvoudige handelingen’ beschikken. Meer info over hoe omgaan met asbest vind je op www.asbestinfo.be. Asbest kan in veel verschillende toepassingen gebruikt zijn en is niet altijd eenvoudig herkenbaar. Op deze Bouwwiki vind je ook een vraag over asbestverwijdering: ‘Ben ik verplicht om materialen die asbest bevatten te verwijderen?’.

Bestaande isolatie: behouden of verwijderen?

Is er al wat isolatie aanwezig tussen de houten draagstructuur, dan kan dat gerust blijven zitten, zeker als het gaat om soepele, opencellige isolatie (bijvoorbeeld dekens uit glas- of rotswol). Deze materialen hebben immers een positieve invloed op de akoestische prestaties van je dak. Wanneer het zou gaan om een dik isolatiepakket, dan moet de isolatiewaarde van de nieuwe sarkingdakisolatie wel minstens anderhalve keer zo groot zijn als die van de bestaande isolatie, om condensatie in de isolatie te voorkomen. Oude harde isolatieplaten (bijvoorbeeld wit geëxpandeerd polystyreen (EPS - “piepschuim”) of gekleurd geëxtrudeerd polystyreen (XPS)) mogen in de meeste gevallen behouden blijven, maar slechte plaatsing in het verleden maakt hun thermische prestaties in de praktijk vaak beperkt en door ze te verwijderen maak je plaats voor een akoestische laag soepele isolatie. Vochtige/beschimmelde isolatie of isolatie in slechte staat verwijder je best altijd. De binnenafwerking en eventuele bestaande dampschermen kunnen behouden blijven.

Bestaande isolatie onder het nieuwe dampscherm mag behouden blijven op voorwaarde dat de R-waarde van de nieuwe sarkingdakisolatie minstens anderhalve keer groter is dan die van de bestaande isolatie tussen de dakstructuur

Bron afbeelding: Morgenbouwers

Hoe maak je een sarkingdak luchtdicht?

Net zoals bij het isoleren van hellende daken via de binnenzijde, moeten ook sarkingdaken aan de warme kant van de isolatie perfect luchtdicht afgewerkt worden om te vermijden dat lucht uit de woning in de isolatie terecht kan komen en afkoelen waardoor het aanwezige vocht condenseert. Tegelijk dient de folie die hiervoor gebruikt wordt als dampscherm. In de praktijk wordt bij sarkingdaken het lucht-/dampscherm vaak vergeten: het staat niet vermeld op de offerte en wordt bijgevolg ook niet geplaatst. Het is echter een wezenlijk onderdeel van een correcte dakopbouw en kan gemakkelijk via de buitenzijde ononderbroken geplaatst worden, bovenop de draagstructuur, alvorens de isolatie aan te brengen. Wordt het luchtscherm ‘vergeten’, dan kan de dakopbouw enkel nog luchtdicht gemaakt worden via de binnenzijde, wat niet altijd mogelijk of wenselijk is en vaak ook moeilijker is om op een goede manier uit te voeren.

Het luchtscherm bestaat bij een sarkingdak uit een voldoende dampdichte folie, die aan de buitenzijde rechtstreeks op de houten draagstructuur geplaatst wordt of op een beplating uit multiplex of OSB. De laatste optie is wat duurder maar doordat de platen als loopvloer fungeren, vereenvoudigt ze de plaatsing van de isolatie. Daarenboven kunnen de platen – als er geen akoestische eisen zijn waardoor een extra laag soepele isolatie tussen de draagstructuur aangewezen is – zichtbaar blijven aan de binnenzijde waardoor je bespaart op binnenafwerking. Eventuele kabels en contactdozen die je in de dakvlakken wil voorzien moeten dan wel in opbouw geplaatst worden.

De folie moet niet alleen de luchtdichtheid garanderen over de volledige dakoppervlakte door de overlappingen af te kleven, maar ook ter hoogte van alle dakdoorvoeren (dakvlakramen, ventilatiebuizen…) en aansluitingen met andere bouwdelen. Zo moet aan de dakranden, dakgoten en aansluitingen met onderliggende of opgaande muren de luchtdichting van het dak verkleefd worden tot op de muren, waar ze in principe moet aansluiten op de luchtdichte laag in de muuropbouw. Bij massieve muren verzekert de binnenbepleistering meestal de luchtdichting. Bij sarkingdaken bevindt de luchtdichting zich echter bijna altijd aan de buitenkant van de draagstructuur, wat de verbinding tussen beide niet evident maakt. Bij nieuwe dakstructuren anticipeer je hierop door, voor het plaatsen van het houtwerk, wachtfolies bovenop de muren te plaatsen, die de verbinding tussen binnen en buiten maken. Bij daken waarvan de dakstructuur behouden blijft, is dat niet mogelijk en wordt het luchtscherm op de buitenzijde van de muren afgekleefd.

Welke isolatieplaten en onderdak kies je?

Na het verzekeren van de luchtdichting kan de isolatie geplaatst worden. Om afschuiven van de isolatie te vermijden en de goot te kunnen bevestigen, worden aan de dakvoet hulpkepers bevestigd, die tegelijk de dakoversteek vormen. Deze houten elementen zijn – op de schroeven waarmee de isolatie bevestigd moet worden na – de enige onderbrekingen in de isolatielaag van het dak. Vervolgens wordt de isolatie geplaatst. Meest gebruikt is polyurethaan of polyisocyanuraat kunststofisolatie (PU). Tegenwoordig vind je al vormvaste PU-platen voor sarkingdaken in diktes van 18 cm waarmee je in één laag een warmteweerstand (R-waarde) van ongeveer 8 m²K/W kan realiseren. Maar ook isolatieplaten uit rotswol of houtvezels, die evenwel een minder goede isolatiewaarde hebben waardoor je dikker zal moeten isoleren, zijn een optie. Hou wel rekening met het extra gewicht en hogere kostprijs, zeker bij deze laatste.

Sarkingdak met houtvezelisolatieplaten in twee lagen

Bron foto: © Gutex

Welk materiaal je ook kiest, streef naar een totale R-waarde van 5 à 10 m²K/W. Isoleer je in meerdere lagen, dan mag je de R-waardes van alle lagen optellen. Zeker bij PU-isolatie zijn platen met tand en groef en een tweelaagse plaatsing aan te raden, omwille van het uitzetten en krimpen van deze platen. Plaats je om akoestische redenen ook een soepele isolatie tussen de bestaande draagstructuur, weet dan dat je deze isolatie ook mag meerekenen en bij een laag minerale wol van 6 cm de thermische prestaties met pakweg 1,5 m²K/W zal verbeteren, merk- en typeafhankelijk.

De isolatie moet regen- en winddicht afgewerkt worden met een onderdak. De klassieke oplossing is het plaatsen van een dampopen onderdakfolie bovenop de isolatie, met behulp van tengellatten die door de isolatielaag in de onderliggende draagstructuur geschroefd worden. De winddichtheid van de dakvlakken wordt verzekerd door de verschillende stroken onderling te verkleven met kleefband of door gebruik te maken van folies met een zelfklevende overlap. Verschillende fabrikanten bieden ook isolatieplaten aan waar al op voorhand een onderdakfolie met aan twee kanten een overlap werd bevestigd. Het afkleven van de overlappen garandeert bij deze platen de winddichtheid.

Alternatief voor een onderdakfolie zijn houtvezelonderdakplaten die regendicht gemaakt zijn met bitumen, latex en/of parafine. Tand en groefverbindingen verzekeren de winddichtheid in het vlak. In grotere diktes kunnen ze als (bovenste) isolatielaag gebruikt worden.

Net zoals bij het dampscherm een perfect luchtdichte afwerking nagestreefd moet worden, moet ook het onderdak winddicht gemaakt worden ter hoogte van alle doorvoeren en aansluitingen met andere bouwdelen. Bij een correcte uitvoering zit de isolatie als het ware ingepakt tussen het wind- en luchtscherm en worden convectieverliezen door windspoeling en luchtlekken vermeden. Welk type onderdak je ook kiest, belangrijk is dat het voldoende dampopen is.

Stap 1: plaatsen van sarkingdakisolatie met dakoversteek

Stap 2: plaatsen van buitenisolatie tegen de buitenmuur

Bron illustraties: Morgenbouwers

Welk sarkingdaksysteem kies je beter niet?

Vermijd het gebruik van zogenaamde kant-en-klare of ‘all-in-one’ sarkingdakisolatieplaten. Dit zijn kunststofisolatieplaten waar aan de bovenzijde al een onderdak, tengellatten en panlatten op bevestigd zijn en aan de binnenzijde een dampscherm en eventueel ook binnenafwerking. Voor dit soort platen zijn geen technische plaatsingsvoorschriften en aansluitingsdetails beschikbaar. Zonder garanties, plaatsingsvoorschriften en detailleringen van de fabrikant is er dus geen garantie dat deze platen de noodzakelijke regen-, wind- en luchtdichtheid zullen verzekeren voor de levensduur van het dak.

Kan een sarkingdak ook met soepele isolatie (dekens of inblaasisolatie)?

Isoleren via de buitenzijde kan je bij bestaande daken ook doen door met een hulpstructuur de kepers of spantbenen op te hogen en de ruimte ertussen vervolgens met isolatiematten of –vlokken te vullen. Ook hier blijft de voorafgaandelijke plaatsing van een luchtdicht afgewerkt dampscherm noodzakelijk. Net zoals bij vormvaste isolatie kan dit via de buitenzijde gebeuren, behalve als je bijvoorbeeld in één laag isolatievlokken zowel tussen de nieuwe als de bestaande structuur wil inblazen, dan zal het luchtscherm via de binnenzijde geplaatst moeten worden. De keuze voor soepele isolatie tussen een hulpstructuur kan aangewezen zijn bij daken waarvan de draagstructuur nog voldoende stevig is maar met gordingen die doorbuigen. Met deze opbouw kan je immers de doorbuiging wegwerken waardoor je aan de buitenzijde toch een vlak dak krijgt. De regen- en winddichtheid wordt ook hier door een onderdakfolie of –platen verzekerd. Het inblazen van isolatievlokken (cellulose, houtvezel, glaswol,…) kan enkel met vormvaste (houtvezel)onderdakplaten.

Doorsnede van een keperdak:

Boven: bestaand dak met doorgebogen gordingen

Onder: gerenoveerd dak met soepele isolatie

1. Luchtdicht dampscherm

2. Isolatievlokken (ingeblazen)

3. Houtvezelonderdakplaten

4. (I) Planken voor de uitdikking van het dak (hulpstructuur)

Conclusie

Een sarkingdak is een isolatiemethode voor hellende daken waarbij de isolatie niet aan de binnenzijde, maar bovenop de draagstructuur wordt aangebracht. Deze methode is vooral geschikt wanneer de binnenzijde al is afgewerkt, de zolderruimte in gebruik is, of wanneer de draagstructuur complex is en luchtdicht isoleren van binnen moeilijk of onpraktisch is. Ook bij daken zonder of met een slecht onderdak, of bij asbesthoudende materialen, is een sarkingdak vaak de beste oplossing.

Een correcte opbouw is cruciaal: een luchtdichte laag aan de warme kant, een wind- en regendichte afwerking aan de buitenkant, en een goede aansluiting op muren en dakdoorvoeren. De isolatie kan bestaan uit kunststof- (PU), rotswol- of houtvezelplaten, afhankelijk van gewicht, kost en gewenste R-waarde. Het gebruik van kant-en-klare ‘all-in-one’ platen wordt afgeraden vanwege gebrek aan garanties en technische specificaties.

Voorbereidende werken, zoals het controleren van de draagstructuur en het verwijderen van asbest, zijn essentieel. Een sarkingdak biedt zo een duurzame, energiezuinige oplossing met optimale thermische en akoestische prestaties.