Gevels isoleren met respect voor erfgoed: wat kan en wat niet?

Na-isolatie: logische stap in energierenovaties

Na het isoleren van daken en het vernieuwen van buitenschrijnwerk, komt de gevel als volgende logisch aandachtspunt naar voren. Ook bij gebouwen met erfgoedwaarde of een karaktervolle uitstraling willen we energieverlies via de buitenmuren beperken. Toch is het in de praktijk vaak een uitdaging.

Buitenisolatie: soms toegestaan, maar onder voorwaarden

In bepaalde gevallen is buitenisolatie mogelijk, zij het onder strikte voorwaarden. Zo stelde Morgenbouwers adviezen op voor enkele tuinwijken in Leuven en Herent. In sommige wijken mochten achter- en zijgevels geïsoleerd worden langs de buitenzijde, terwijl de voorgevel onaangeroerd moest blijven om het straatbeeld te bewaren.

In de tuinwijk in Herent bood de laat-modernistische stijl perspectief voor buitenisolatie, op voorwaarde dat de oorspronkelijke volumetrie behouden bleef. De gevelsteen moest hierbij verwijderd worden en vervangen door een buitenisolatie met buitenpleister met specifieke kleur en korrelgrootte.

Buitenisolatie niet mogelijk? Kijk naar spouwmuurisolatie

Wanneer buitenisolatie niet wenselijk of toegestaan is, zijn er andere opties. Gaat het om spouwmuren die nog niet geïsoleerd zijn, dan kan na-isolatie een goede oplossing zijn. Hierbij gelden wel dezelfde aandachtspunten als bij klassieke spouwmuurisolatie: de spouw moet geschikt zijn en vochtproblemen moeten vermeden worden.

Binnenisolatie: delicaat maar soms noodzakelijk

Voor oudere erfgoedpanden zonder spouwmuur blijft binnenisolatie vaak de enige optie. Deze methode is echter niet zonder risico’s. Zo vertraagt binnenisolatie de uitdroging van de gevel, wat kan leiden tot vochtschade. Bovendien krijgt de gevel te maken met grotere temperatuurschommelingen, wat ook het materiaal kan aantasten.

Binnenisolatie is dus enkel geschikt als:

• de gevel in goede staat is en geen bestaande schade vertoont;
• het gevelmateriaal vorstbestendig is;
• de gevelafwerking dampopen is;
• er geen sprake is van een vochtig binnenklimaat of hoge vochtbelasting.

Daarnaast is de keuze van het isolatiesysteem cruciaal, net als een correcte plaatsing. Een goede luchtdichtheid is onmisbaar, en koudebruggen moeten zorgvuldig weggewerkt worden. De balkenkoppen van houten tussenvloeren zijn hierbij het meest schadegevoelig.

Soms is niet isoleren de beste keuze

In bepaalde situaties is het verdedigbaar om een gevel níet te isoleren. Denk aan een rijwoning met een beschermde voorgevel: hier kan je de achter- en zijgevels wel grondig isoleren. De voorgevel is vaak beperkt qua oppervlakte, zeker als je de ramen meetelt. Door de andere bouwdelen – dak, vloer, ramen en andere gevels – extra goed te isoleren, kan het energieverlies via de voorgevel gecompenseerd worden.

Tot slot

Gevelisolatie bij erfgoed vraagt maatwerk. Elke situatie is anders en vraagt om een afweging tussen energieprestaties, bouwfysica en het behoud van erfgoedwaarden. Soms zijn er creatieve oplossingen mogelijk, soms is terughoudendheid de beste keuze. Een doordachte aanpak en advies op maat zijn onmisbaar voor wie duurzaam én respectvol met ons gebouwd erfgoed wil omgaan.

geschreven door ir arch Bert Vanderwegen, technisch adviseur duurzaam bouwen, laatste aanpassing 27/10/2025