Hoe verleng je de levensduur van gebouw(elementen)

Vragen over materialen - Hoe verlengen je de levensduur van gebouw(elementen)?

 

Het verlengen van de levensduur van gebouw(element)en past binnen het gedachtengoed van circulair bouwen. Hierbij willen we alle materialen zo lang mogelijk blijven gebruiken zonder waardevermindering. In de eerste plaats streven we dus naar behoud, vervolgens naar hergebruik en tot slot naar recyclage met waardebehoud.

 

Recyclage met waardevermindering of weggooien zonder recyclage is zo veel mogelijk te vermijden. Door de totale levensduur te verlengen daalt de gemiddelde jaarlijkse milieu-impact. Dit kan gerealiseerd worden op verschillende niveaus: op gebouwniveau, elementniveau en materiaalniveau. Meer informatie over milieu-impacten kan je hier terugvinden.

 

 

Trigaux, Damien & Wijnants, Lien & Troyer, Frank & Allacker, Karen. (2017). Life cycle assessment and life cycle costing of road infrastructure in residential neighbourhoods. The International Journal of Life Cycle Assessment. 22. 10.1007/s11367-016-1190-x.

 

Gebouwniveau

 

Op gebouwniveau kan de levensduur verlengd worden door te kiezen voor hergebruik van een bestaand gebouw of door het renoveren van een gebouw in plaats van te kiezen voor nieuwbouw. Er zullen renovatiewerken nodig zijn om het bestaande gebouw langer in gebruik te houden of om het te herbestemmen, maar dit weegt niet op tegen de materialenimpact van sloop en heropbouw. De milieu-impact van de dragende constructiedelen (beton en staal) is erg groot, door (enkel) deze te behouden kan er al erg veel bespaard worden op de totale milieu-kost van de materialen. Dit wordt geïllustreerd met de groene balken in onderstaande figuur. Het aandeel voor nieuw materiaal is bijna vier keer hoger bij nieuwbouw in vergelijking tot een renovatie met doorgedreven isolatiewerken. In oranje wordt de milieu-impact ten gevolge van het energieverbruik weergegeven, deze vermindert in functie van de isolatiegraad van de woning bij zowel renovatie als nieuwbouw.

 

Bron: L. Delem en L. Wastiels, Energetische renovaties en hun milieu-impact, WTCB, Labo Milieuprestatie.

 

Wanneer hergebruik van het gebouw of de constructie niet mogelijk is, en nieuwbouw de enige optie is, is het belangrijk om veranderingsgericht te bouwen. Er wordt dan niet alleen rekening gehouden met de huidige noden en wensen, maar er wordt dan ook bekeken of de huidige keuzes toekomstig hergebruik niet in de weg staan. Hierbij staan flexibiliteit en eenvoud centraal. Een open plan, voldoende hoge plafonds en demonteerbare indelingen zorgen ervoor dat gebouwen ook van functie kunnen veranderen doorheen de tijd.

 

Paduart A., De Temmerman N., Trigaux D., De Troyer F., Debacker W., Danschutter S. (2013), Casestudy ontwerp van gebouwen in functie van aanpasbaarheid: Mahatma Gandhiwijk Mechelen, studie in opdracht van de OVAM, 102p.

 

Elementen

 

Gebouwen bestaan uit verschillende bouwelementen (vloeren, daken, muren, ramen, balken, kolommen, trappen, installaties…). Ook op dit niveau willen we de levensduur verlengen en op die manier de gemiddelde jaarlijkse milieu-impact verlagen. Dit kunnen we eerst en vooral bereiken door te kiezen voor hergebruikte materialen, ten tweede door te kiezen voor materialen met een zo lang mogelijke levensduur in een veranderingsgericht gebouw, en/of ten derde, door te kiezen voor demonteerbare constructies die we steeds opnieuw kunnen gebruiken. De dragende structuur creëert de grootste impact, dus hierbij is het extra belangrijk om voor een lange levensduur en hergebruikte/herbruikbare oplossingen te kiezen.

Bij hergebruik van elementen wordt er zo veel mogelijk gekozen voor bestaande bouwelementen die gerecupereerd worden uit het eigen gebouw of een ander gebouw tijdens een renovatie of afbraak. Hierbij wordt er best gekozen voor elementen van een gebouw uit de buurt, om zo de milieu-impact nog verder te verlagen (beperkt transport). Er zijn ook materialenhandelaars die herbruikbare bouwelementen verzamelen en verkopen, dit maakt de zoektocht naar herbruikbare materialen gemakkelijker. Op de website opalis.eu  kan je een overzicht vinden van materialenhandelaars in je buurt.

Bij een demonteerbare constructie wordt er zo veel mogelijk geschroefd, geklikt en in elkaar geschoven, en zo weinig mogelijk gelijmd of opgeschuimd om zo hergebruik in de toekomst mogelijk te maken. Zo kan een EPDM losliggend geplaatst worden met een ballastlaag erop (demonteerbaar) of deze kan volledig verlijmd worden op de isolatie (niet demonteerbaar). In het eerste geval kan alles opnieuw hergebruikt worden, wat ook kostenbesparend is bij herstellingen, onderhoud en vervangingen.

 

Paduart A., De Temmerman N., Trigaux D., De Troyer F., Debacker W., Danschutter S. (2013), Casestudy ontwerp van gebouwen in functie van aanpasbaarheid: Mahatma Gandhiwijk Mechelen, studie in opdracht van de OVAM, 102p.

 

Om de kans op hergebruik te verhogen wordt er best gebruik gemaakt van standaard afmetingen en gestandaardiseerde compatibele verbindingen die eenvoudig gemonteerd kunnen worden. 

 

Materialen

 

Ook op materiaalniveau kan de levensduur verlengd worden door hergebruik van materialen. In een renovatieproject kunnen gevelstenen die gemetst werden met een kalkmortel opnieuw gebruikt worden voor een nieuwe muur, maar ook binnendeuren, sanitaire toestellen, lateien, verlichting,… kunnen een nieuw leven krijgen. Ook hiervoor kan je terecht op de website opalis.eu wanneer deze niet beschikbaar zijn op je eigen werf.

Wanneer er met speciale aandacht voor demonteerbare verbindingen werd gebouwd, zouden hele gebouwen herbouwd kunnen worden. Nieuwe gebouwen demonteerbaar (ver)bouwen is dus een goed uitgangspunt om hergebruik in de toekomst te faciliteren. Maar de impact kan nú verlaagd worden door ook nu, tijdens het (ver)bouwen, al te zoeken naar herbruikbare materialen.

 

Pas wanneer hergebruik nu en in de toekomst niet mogelijk is, wordt er best gekeken naar gerecycleerde en recycleerbare materialen om de levensduur te verlengen. Hierbij is er wel nog veel energie nodig om de materialen opnieuw te gebruiken, en is het niet altijd mogelijk om van een gebouwelement opnieuw een gebouwelement met gelijke waarde te maken. Zo wordt betonpuin nadien gebruikt in beton met een lagere sterkteklasse en deze degradatie in waarde is best te vermijden. Bij raamprofielen wordt gerecycleerd aluminium doorgaans toch nog gecombineerd met een klein percentage nieuw aluminium, wat vermeden wordt bij hergebruik. Kies steeds voor een zo hoog mogelijk aandeel gerecycleerd aluminium en om recyclage in de toekomst mogelijk te maken kies je best voor een kleuring via anodisering (in plaats van gelakt). Om het aandeel aluminium te verlagen kan er ook gekozen worden voor houten ramen met een aluminium buitenbekleding (demonteerbaar verbonden!). Hierbij kan er ook voor een minder sterke en onbehandelde houtsoort gekozen worden. Bij PVC bestaan er ramen met 100% gerecycleerd PVC.

Tot slot, om niet alleen de levensduur van materialen te verlengen, maar ook de milieu-impact ervan zo veel mogelijk te verlagen,  kan er met behulp van een levenscyclusanalyse een vergelijking gemaakt worden tussen verschillende materialen om zo een doordachte keuze te maken. 

 

Hoe verlengt Dialoog de levensduur bij de verbouwing van het stationsgebouw?

 

Bij de keuze voor ons nieuw kantoor, werd er ingezet op elk van deze drie niveaus: 

1. Gebouw: herbestemming en renovatie van het stationsgebouw.
2. Elementen: keuze voor losliggende EPDM met ballast en een demonteerbare gevelafwerking. Meer informatie vind je hier.
3. Materialen: keuze voor beton met gerecycleerde granulaten en CEM III cement en hergebruik van gevelstenen. Meer informatie vind je hier.

Een goed doordacht ontwerp vanaf het begin is heel belangrijk, enkel zo kan circulariteit op het hoogste niveau elegant geïmplementeerd worden. De elementopbouw en materiaalkeuzes volgen dan later in het beslissingstraject.

 

Evelien Verellen