Verdichten moet je op de juiste manier doen

Uitspraken van Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck over ruimtelijke ordening en betonstop veroorzaken rimpels in de anders zo stille vijver van onze landschappelijke inrichting. “Wie nu nog vrijstaand bouwt, is een crimineel”, kan wel tellen als knuppel in het hoenderhok. Een beetje controverse kan nooit kwaad maar wie mensen tegen zich in het harnas jaagt, krijgt meestal niet veel gedaan. Wat zou iemand die zich zijn hele professionele leven bezig houdt met dit soort vraagstukken, daar van vinden? We vroegen het aan architect en stedenbouwkundig ontwerper Hugo Vanderstadt die in de jaren 80 van de vorige eeuw mee aan de wieg stond van de beweging voor bio-ecologisch bouwen.

 

 

U richtte in 1981 mee het Genootschap Gezond Bouwen en Wonen op, wat we nu kennen als het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen en verbouwen (VIBE). Hoe kijkt u terug op die pioniersjaren en hoe de bouwpraktijk sindsdien evolueerde?

Hugo Vanderstadt: “Ik ben wel een beetje ontgoocheld. Het gedachtegoed van gezond bouwen en wonen is verwaterd: het werd eerst ‘bio-ecologisch bouwen en wonen’, daarna ‘duurzaam bouwen’ en nadien werd het gereduceerd tot ‘passiefhuizen’ en/of ‘BEN-gebouwen’. Daarnaast gaat de evolutie naar een ecologisch bouwsysteem veel te traag en domineren de grote firma’s nog altijd de markt met hun overheersende marketing: de grote boom die de kleine overschaduwt. Het gezonde bouwen zou nochtans de basis moeten zijn: wat gezond is voor de mens, is ook gezond voor de natuur.”

 

Kunt u concreter maken wat u onder gezond bouwen dan verstaat of waar het naar toe had moeten evolueren?

In mijn boek Duurzaam en Gezond Bouwen en Wonen (1996) heb ik dit grondig uitgelegd. Mensen kunnen ziek worden in huizen met giftige emissies of in hoogbouwappartementen waarin veel te veel metaal en beton is verwerkt. Als je bouwt met natuurlijke materialen uit de onmiddellijke omgeving zoals leem, hout, plantaardige vezels, kalk, plantaardige olie enzovoort, dan is de impact op de natuur minimaal en heb je geen gezondheidsrisico’s. Als je je muren schildert met kalkverf of leemverf, dan ruik je het verschil.

 

Zijn BEN (Bijna-EnergieNeutrale)-gebouwen dan geen goede oplossing?

Uiteraard zijn BEN-woningen een goede oplossing, zolang men er geen monotone en zielloze legoblokken van maakt met als alibi dat de gebouwschil zo compact mogelijk moet zijn. De gebruikte bouwmaterialen moeten bovendien een minimum aan grijze energie bevatten met een minimale impact op het milieu. De meest klimaatneutrale materialen zijn plantaardig, wat zou moeten resulteren in een veganistische architectuur. Daarbij moet men ook eens goed nadenken over wat energieneutraal wil zeggen: als je een warmtepomp met zonnepanelen toepast kan je over het ganse jaar genomen energieneutraal zijn, maar tijdens de winter moet je wel beroep doen op kernenergie en fossiele brandstoffen. Ik noem dat niet energieneutraal!

 

Met de cijfers over lucht- en bodemvervuiling in het achterhoofd: kunnen we vandaag in ons land bio-ecologisch leven?

Het is moeilijk om gezond te leven in dit land. Ik heb in mijn huis een balansventilatie geplaatst om de buitenlucht te zuiveren van fijnstof en ik zie dat mijn luchtfilters elke zes maanden pikzwart zijn en volledig verstopt.

 

Bent u dan voorstander van ventilatiesystemen? Ik dacht dat VIBE in het verleden sterk de voorkeur gaf aan natuurlijke ventilatie.
Het is toch te gek dat men eerst de woning grondig isoleert om dan nadien de warmte weer weg te ventileren? Ik ben op zoek gegaan naar een gezonde balansventilatie met buizen die niet ‘aankoeken’ en met goede fijnstof-filters. Met een dergelijke installatie is de lucht binnen gezonder dan buitenshuis. Er bestaan spijtig genoeg veel installaties met kunststofbuizen en slechte filters die niet goed onderhouden worden. Deze installaties hebben een slechte naam gegeven aan de balansventilatie.